Η Καθαρά Δευτέρα είναι μία απ’ τις πιο σημαντικές γιορτές των Ορθόδοξων Χριστιανών. Είναι η πρώτη μέρα της μεγάλης Τεσσαρακοστής, δηλαδή της νηστείας για το Πάσχα. Είναι μέρα νηστείας και αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 ημέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα, γι’ αυτό και είναι μια κινητή εορτή. Ονομάζεται έτσι διότι από την ημέρα εκείνη αφήνουμε πίσω μας όλες τις «αμαρτωλές» μας συνήθειες, συμπεριλαμβανομένων και των μη νηστίσιμων φαγητών (κρέας, γαλακτοκομικά και αυγά), «καθαρίζοντας» με τον τρόπο αυτό το σώμα μας αλλά και την ψυχή μας.
Πέρα όμως από το θρησκευτικό της περιεχόμενο, η Καθαρά Δευτέρα θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη. Τελευταία ημέρα των αποκριάτικων εκδηλώσεων θεωρείται η Κυριακή πριν την καθαρά Δευτέρα. Εκείνη τη μέρα οι άνθρωποι στη χώρα μας συνηθίζουν να μασκαρεύονται, να διασκεδάζουν και να συμμετέχουν σε διάφορες εκδηλώσεις (καρναβάλια) μεταμφιεσμένοι.
Λέγεται πως η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της στην Αρχαία Ελλάδα και στις τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων προς τιμήν του Διόνυσου, τον θεό του κρασιού και του γλεντιού. Οι γιορτές αυτές πραγματοποιούνταν συνήθως αρχές Μαρτίου σηματοδοτώντας την έναρξη της άνοιξης. Κατά τη διάρκεια των εορτών αυτών οι Αρχαίοι Έλληνες μεταμφιέζονταν φορώντας μάσκες από πηλό ή προσωπεία από δέρμα ζώων με σκοπό να σατιρίσουν καταστάσεις και να διασκεδάσουν.
ΕΘΙΜΑ ΚΑΘΑΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζουμε να καταναλώνουμε τροφές νηστίσιμες και χωρίς λάδι. Χαρακτηριστικά φαγητά της ημέρας εκείνης είναι ο χαλβάς, ταραμάς, ελιές, θαλασσινά και όσπρια. Τα φαγητά αυτά συνοδεύονται πάντα από τη λαγάνα, ένα είδος ψωμιού χωρίς προζύμι με χαρακτηριστικό επίπεδο σχήμα.
Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην εξοχή ονομάζεται «Κούλουμα». Μικροί και μεγάλοι επισκέπτονται εκείνη την ημέρα την εξοχή και τους αγρούς. Χαρακτηριστικό έθιμο εκείνης της ημέρας είναι το πέταγμα του χαρταετού. Χιλιάδες, πολύχρωμοι χαρταετοί αιωρούνται την Καθαρά Δευτέρα στους ουρανούς της χώρας μας δίνοντας ένα θέαμα θαυμάσιο. Το πέταγµα του χαρταετού συμβολίζει την ανάγκη του ανθρώπου για πνευματική και ψυχική εξύψωση στα ουράνια και την επιθυμία του να πλησιάσει νοητά τον Θεό.
“..να γίνομαι άνεμος για τον χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμη και όταν ο ουρανός δεν υπάρχει.”
Οδ. Ελύτης (Ο μικρός Ναυτίλος)
Clean Monday
The Clean Monday is one of the most important festivals of Orthodox Christians. It is the first day of the great Lent, the fasting for Easter. It is a day of fasting and a holiday for Christians. Fasting lasts for 40 days, those of Christ’s fasting days in the dessert. It is celebrated 48 days before the Sunday of Christ’s Resurrection, the Christian Easter. It is called that because from that day we leave behind all our “sinful” habits, including non-fastιng food (meat, milk and eggs), “cleaning” our body and soul.
But aside from its religious content, Clean Monday is seen as the epilogue of Carnival celebrations, which essentially begin on ‘’Eating-meat Thursday”. The last day of the Halloween events is Sunday before the Clean Monday. That day, people in our country tend to be masquerading, entertaining, and participating in various events (carnival) in disguise.
It is said that this tradition has its roots in Ancient Greece and the rituals of the ancient Greeks in honor of Dionysus, the god of wine and the feast. These festivals were usually held early March, marking the opening of spring. During the holidays, the Ancient Greeks disguised themselves in masks made of clay or from animal skins to satire situations and having fun.
CUSTOMS OF CLEAN MONDAY
On Clean Monday we are accustomed to eating fasting and oil free food. The food features of that day are gravel, turbulence, olives, seafood and pulses. These foods are always accompanied by the “lagana”, a kind of bread with no leaven and a characteristic flat shape.
The celebration of the Clean Monday in the country is called “Kuluma.” Young and old visit that day the countryside and the fields. Typical of that day is the kite flying. Thousands, multicolored kites are floating in the sky of our country on Clean Monday, giving us a wonderful spectacle. The kite flying symbolizes man’s need for spiritual and mental exaltation in his heavenly and his desire to approach God intelligently.
“…to become wind for the kite and kite for the wind, even when the sky isn’t there.”
Odysseus Elytis (Little Nautilus)
Antonetta Papakosta -teacher